در مجموع می توان گفت که ما در متون روایی شیعه، در موضوع یادشده با دو دسته روایت روبرو هستیم;

دسته نخست، روایاتی که سنت ایرانی نوروز، در آنها مورد تایید قرار گرفته و «روزنوروز» مبارک قلمداد شده است. دسته دوم; روایاتی که این سنت را تایید نکرده و آن را سنتی خلاف اسلام شمرده اند.

در این نوشتار به نمونه هایی از دو دسته روایات اشاره می کنیم.

دسته اول روایات

معلی بن خنیس از امام صادق (علیه السلام)، روایتی را نقل کرده که در آن ضمن بزرگداشت نوروز، وقایع مختلف تاریخی بر نوروز منطبق شده است. متن روایت یاد شده از این قرار است:

... معلی بن خنیس گوید: در روز نوروز بر امام صادق علیه السلام وارد شدم، ایشان فرمودند که آیا این روز را می شناسی؟

عرض کردم: فدایت گردم این روز، روزی است که غیر عربها (ایرانیان) آن را گرامی داشته و به یکدیگر هدیه می دهند، امام صادق علیه السلام فرمودند: قسم به خانه عتیقی که در مکه هست این(تعظیم و هدیه دادن) ریشه طولانی و قدیمی دارد و برای تو آن را توضیح می دهم تا از آن مطلع شوی، گفتم: ای آقای من چنانچه این مطلب را از تو بیاموزم برای من بهتر از زنده شدن مردگانم و مردن دشمنان من است. حضرت فرمود: ای معلی! نوروز، روزی است که خداوند در آن از بندگان خویش میثاق گرفت که جز او را عبادت و پرستش نکرده و به او شرک نورزند و به فرستادگان و پیامبرانش و نیز ائمه هدی ایمان بیاورند. نوروز اولین روزی است که خورشید در آن طلوع کرد و باد در آن وزیدن گرفت و در آن روز درخشندگی زمین خلق شد. نوروز روزی است که کشتی نوح بر کوه جودی کناره گرفت و نوروز روزی است که افرادی که از خانه های خود خارج شده و به آزمایش الهی از دنیا رفتند، مجددا به دنیا بازگشتند. در این نوروز است که جبرئیل بر پیامبر اکرم، صل الله علیه وآله، نازل شد و درست در همین روز است که پیامبر اسلام، حضرت علی را بر شانه خود گذاشت تا او بتهای قریش را از بیت الحرام پایین کشید و آنها را درهم شکست.

نوروز روزی است که پیامبر به اصحابش دستور داد تا در مورد خلافت و ولایت مؤمنان با حضرت علی علیه السلام بیعت کنند و در همین نوروز بود که پیامبر، صل الله علیه وآله، علی، علیه السلام، را به سوی جنیان فرستاد برای او از آنان یعت بگیرد. نوروز روزی است که برای حضرت علی بیعت مجدد گرفته شد و نوروز روزی است که حضرت علی، علیه السلام، بر اهل نهروان پیروز شد و ذوالثدیه را کشت و نوروز روزی است که قائم ما در آن روز ظاهر می گردد و بالاخره نوروز روزی است که قائم ما در این روز بر دجال پیروز می شود و او را بر زباله دان کوفه آویزان می کند و هیچ نوروزی نیست مگر آنکه ما در آن روز توقع ظهور حضرت حجت، عجل الله تعالی فرجه الشریف، را داریم چرا که این روز، از روزهای ما و شیعیان ما است که عجم (ایرانیان) آنرا گرامی دشته ولی شما آنرا ضایع نمودید... (1)

آنگونه که از حدیث فوق به دست آمد، روز نوروز پیوند عمیقی با مساله ولایت و رهبری مسلمانان دارد، از این روی شایسته است که عید نوروز را جشن ولایت دانسته و پیوسته در آن به یاد ظهور منجی عالم بشریت حضرت امام زمان، عجل الله تعالی فرجه الشریف، باشیم.

دسته دوم روایات

روایتی از حضرت امام موسی بن جعفر، علیه السلام، نقل شده که ظاهر آن دلالت بر عدم تایید سنت نوروز از سوی پیشوایان دارد. در این روایت چنین آمده است:

حکایت شده که منصور به سوی امام کاظم علیه السلام فرستاد تا در روز نوروز برای تهنیت جلوس کند و آنچه بسوی او حمل می شد، بگیرد. حضرت فرمود من اخبار جدم رسول خدا را بررسی کردم و در آنها برای این عید خبری نیافتم و این سنت ایرانیان است که اسلام آنرا محو کرده است و به خدا پناه می برم که چیزی را که اسلام محو کرده احیاء کنم. منصور در پاسخ گفت: ما این کار را برای اداره (سرگرمی) لشکریان انجام می دهیم و تو را به خدای بزرگ سوگند می دهم که در این مجلس بنشینی و آنگاه حضرت نشست.

مرحوم مجلسی در بحارالانوار روایت یادشده را مورد نقد و بررسی قرارداده و می فرماید:

«هذا الخبر مخالف لاخبار المعلی و یدل علی عدم اعتبار النیروز شرعا و اخبار المعلی اقوی سندا و اشهر بین الاصحاب؛ این خبر با اخبار معلی بن خنیس مخالفت داشته و دلالت بر بی اعتباری نوروز از جهت شرعی می کند، اما اخبار معلی از نظر سند قویتر بوده و در نزد اصحاب شهرت بیشتری دارد».

علاوه بر اینکه علما و فقهای بسیاری نوروز را تایید کرده اند. به عنوان نمونه احمدبن فهد الحلی می گوید: یوم النیروز یوم جلیل (القدر) و تعیینه من السنة غامض مع ان معرفته امر مهم من حیث انه تعلق به عبادة مطلوبة للشارع و الامتثال موقوف علی معرفته.(3)

بر این اساس روایت اخیر به احتمال بسیار قوی در مقام تقیه ای بیان شده و  رد مشروعیت نوروز از سوی امام کاظم علیه السلام پوششی برای ردّ پیشنهاد حاکم ظالم و فرار از آثار و تبعات آن بوده است، چون تشکیلات نظامی سیاسی بنی عباس در اختیار ایرانیان بود، و علاقه ایرانیان نسبت به اهل بیت نیز بر کسی پوشیده نبود، و منصور می خواست با این پیشنهاد، هم خود را به اهل بیت نزدیک نشان دهد و هم آنان را همراه خود قلمداد کند. و با این تحلیل ممکن است قبول نهایی حضرت کاظم علیه السلام نیز برای جلوس عید شبیه قبول ولایت عهدی مامون از سوی حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام و از روی اجبار و اکراه باشد.

بنابر این در نتیجه عید نوروز مورد تایید روایات متعددی است و روایت معتبری که بر بی اعتباری آن از نظر اسلام دلالت کند، وجود ندارد.

گروه دین تبیان

پی نوشت:

1) معلی بن خنیس قال: دخلت علی الصادق جعفربن محمد، علیه السلام، یوم النیروز فقال، علیه السلام، اتعرف هذا الیوم؟ قلت: جعلت فداک، هذا یوم تعظمه العجم و تتهادی فیه، فقال ابوعبدالله الصادق، علیه السلام، والبیت العتیق الذی بمکة ما هذا الامر قدیم افسره لک حتی تفهمه. قلت: یا سیدی ان علم هذا من عندک احب الی من ان یعیش امواتی و تموت اعدائی! فقال: یا معلی! ان یوم النیروز هوالیوم الذی اخذ الله فیه مواثیق العباد ان یعبدوه و لایشرکوا به شیئا و ان یؤمنوا برسله و حججه، و ان یؤمنوا بالائمه، علیه السلام، و هو اول یوم طلعت فیه الشمس، و هبت به الریاح، و خلقت فیه زهرة الارض، و هو الیوم الذی استوت فیه سفینة نوح، علیه السلام، علی الجودی، و هو الیوم الذی احیی الله فیه الذین خرجوا من دیارهم و هم الوف حذر الموت فقال لهم الله موتوا ثم احیاهم (75) و هو الیوم الذی نزل فیه جبرئیل علی النبی صلی الله علیه وآله و هو الیوم الذی حمل فیه رسول الله صل الله علیه وآله امیرالمؤمنین علی، علیه السلام، منکبه حتی رمی اصنام قریش من فوق البیت الحرام فهشمها، و کذلک ابراهیم، علیه السلام، و هو الیوم الذی امر النبی، صل الله علیه وآله، اصحابه ان یبایعوا علیا، علیه السلام، بامرة المؤمنین، و هو الذی وجه النبی، صل الله علیه، علیا الی وادی الجن یاخذ علیهم بالبیعة له، و هو الیوم الذی بویع لامیرالمؤمنین، علیه السلام، فیه البیعة الثانیه، و هو الیوم الذی ظفر فیه باهل النهروان و قتل ذالثدیة و هو الیوم الذی یظهر فیه قائمنا و ولاة الامر و هو الیوم الذی یظفر فیه قائمنابالدجال فیصلبه علی کناسة الکوفة، و ما من یوم نیروز الا و نحن نتوقع فیه الفرج، لانه من ایامنا و ایام شیعتنا، حفظته العجم و ضیعتمو انتم...؛ بحارالانوار، ج 56، ص 92.

2) حکی ان المنصور تقدم الی موسی بن جعفر علیه السلام بالجلوس للنهنتة فی یوم النیروز و قبض ما یحمل الیه فقال: انی قد فتشت الاخبار عن جدی رسول الله فلم اجد لهذا العید خبرا و انه سنة الفرس و محاها ان اسلام و معاذ الله ان نحیی ما محاها الاسلام فقال المنصور انما نفعل هذا سیاسة للجند فسالتک بالله العظیم الا جلست فجلس؛ بحارالانوار، ج 56، ص 100؛ ابن شهرآشوب، المناقب، ج 4، ص 319.

3) المهذب البارع به نقل از بحارالانوار ج 56 ص 117.

منبع: ماهنامه فرهنگی موعود، شماره 7.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: